محمدرضا انبیائی: بقا در شرایط بحرانی فعلی با نوآوری و مدیریت هزینه ممکن است
به گزارش اقتصادگران دبیرکل انجمن مدیریت کسبوکار ایران در گفتگویی تحلیلی، اوضاع فعلی اقتصاد و کسبوکار کشور را تبیین کرد. وی تاکید میکند که با وجود رشد محدود حدود ۳.۱٪ تولید ناخالص داخلی در سال ۱۴۰۳، تورم ضمنی کل اقتصاد به بیش از ۲۱٪ رسیده است که بهمعنای فشار سنگین بر قدرت خرید است. انبیائی میگوید این شرایط (رشد کم، تورم بالا، ضعف ساختاری صنعت و وابستگی به نفت) در کنار نااطمینانیهای جهانی و تحریمها، چالشهای بزرگی برای بنگاهها ایجاد کرده است. او با استناد به پژوهشها تصریح کرد که «واکنش احساسی نباید جای سیاستگذاری علمی را بگیرد»؛ باید از تحلیل دقیق دادهها برای تصمیمگیری استفاده کرد.
محمدرضا انبیائی معتقد است که سه ضعف ساختاری اقتصاد ایران همچنان پابرجاست: صنعت و معدن با رشد کند (تنها حدود ۲.۴٪ در سال ۱۴۰۳) مواجهاند، تورم مخفی بسیار بالا (حدود ۲۱٪) چشمانداز رشد را تیره کرده، و وابستگی به نفت، اقتصاد را در برابر نوسانات جهانی آسیبپذیر کرده است.
وی خاطرنشان کرد که با وجود افزایش ۶ درصدی صادرات و کاهش نسبت واردات در سال ۱۴۰۳، موفقیت بلندمدت مستلزم «کنترل تورم و تنوعبخشی به منابع اقتصادی» است. به گفته انبیائی، بخش خصوصی باید با ارتقای بهرهوری در صنعت، تقویت تولید داخل و کاهش وابستگی به نفت، این ضعفها را جبران کند.
انبیائی در ادامه این گفتگو افزود: در عرصه بینالمللی، تغییر سیاستهای تجاری (از جمله تعرفهها و تحریمها) و تنشهای ژئوپلیتیک بزرگترین تهدیدها برای رشد اقتصادی هستند. نتایج آخرین نظرسنجی مکنزی نشان میدهد حدود دو سوم شرکتها در واکنش به تغییرات سیاستهای تجاری، با تدوین سناریوهای چندگانه، بازنگری قیمتگذاری و تنوعبخشی به زنجیره تأمین خود، خود را منطبق کردهاند. با این حال، بایستی هشدار داد که بسیاری از فعالان اقتصادی بهجای تمرکز بر واقعیت، با ترس و انتظار منفی عمل میکنند. بسیاری از شرکتها و فعالان اقتصادی صرفاً بر اساس ترس از احتمال بحران، تصمیماتی اتخاذ میکنند که پایهای بر دادههای واقعی ندارد. توقف استخدام، تعویق پروژهها، و جمعآوری نقدینگی، تصویری از یک اقتصاد مضطرب ایجاد میکند. این همان چیزی است که در اقتصاد رفتاری از آن بهعنوان بحران خودتحققبخش یاد می شود.
عضو هیئت مدیره فدراسیون مدیریت و مشاوران کسب و کار ایران با اشاره به این مطلب که، در بسیاری از موارد، واکنش روانی و پیشدستانه بنگاهها (مثل تسویه زودهنگام طلبها و تعویق بدهیها) به جای رفع بحران، خود موجب «فلج اقتصاد» میشود، ضمن اشاره به گزارش سال ۲۰۲۳ مؤسسه EY و دادههای Deloitte، خاطرنشان کرد: ۳۲٪ مدیران عامل در اثر فضای تنش، طرحهای توسعه را متوقف کرده و بیش از ۳۰٪ پروژههای M&A به تعویق افتادهاند. این «بحرانهای خودتحققبخش» محصول تصمیمات مبتنی بر ترساند، نه شرایط واقعی.
دبیرکل انجمن مدیریت کسب و کار ایران تاکید کرد که برای عبور از این شرایط، بنگاهها باید بر تحلیل واقعیت و سنجش ریسکها تمرکز کنند و افزود: کسبوکارها نباید اسیر فضاهای روانی شوند. آنان باید تصمیمهای حیاتی را فقط بر اساس تحلیل دادهمحور اتخاذ کنند. استفاده از سناریوهای چندگانه، توسعه ظرفیتهای انعطافپذیر، تمرکز بر حفظ جریان نقدینگی بدون توقف کامل عملیات، و تقویت ارتباط با تأمینکنندگان و ذینفعان از مهمترین راهبردهای بقا در بحران می باشد که بایستی مورد توجه مدیران بنگاه های اقتصادی قرار گیرد. بهعبارت دیگر، مدیران باید هر تصمیم استراتژیک را پس از تحلیل دادهای فراوان بگیرند و سناریوهای مختلف را پیشبینی کنند تا در مواجهه با شوکها، آمادگی لازم را داشته باشند.
انبیائی خاطرنشان کرد که کاهش هزینهها باید هوشمندانه و هدفمند انجام شود. بهعنوان مثال، مطالعه جدیدی از BCGنشان میدهد که کنترل هزینه برای یکسوم مدیران ارشد جهان اولویت اصلی است؛ آنها با بهینهسازی زنجیره تامین و سادهسازی سبد محصولات تلاش میکنند موقعیت خود را تقویت کرده و منابع صرفهجوییشده را در زمینههای رشدمحور (مانند هوش مصنوعی، تحول دیجیتال و توسعه منابع انسانی) سرمایهگذاری کنند. از این رو توصیه می شود شرکتها باید این پساندازها را مجدداً در توسعه فعالیتهای نوآورانه و تحول دیجیتال بهکار گیرند، نه اینکه صرفاً در نقدینگی نگه دارند.
این مدرس دانشگاه با بیان این مطلب که: حتی در شرایط بحرانی نیز سرمایهگذاری در نوآوری و بازاریابی سودمند است، افزود: کسبوکارها باید بدانند که حتی در شرایط بحرانی، نوآوری، تبلیغات، توسعه بازار و ارتقاء بهرهوری سرمایهگذاریهایی با بازده بلندمدت هستند. مطالعات بینالمللی (مانند تحلیل بحران مالی ۲۰۰۸ و دوران کووید-۱۹) نشان میدهد شرکتهایی که در اوج بحران، سرمایهگذاریهای توسعهای خود را ادامه دادند، پس از پایان بحران سهم بازار بیشتری کسب کردند. بهعبارت دیگر، سازمانهایی که در دوران بیثباتی نیز متکی به خلاقیت و توسعه محصول میمانند، در بلندمدت نسبت به رقبا عملکرد بهتری خواهند داشت.
وی افزود: گسترش بازارهای جدید، حتی در بحران، ضروری است. استفاده از بسترهای آنلاین و دیجیتالسازی کسبوکارها راه حلی اجتنابناپذیر است؛ همانطور که یک کارآفرین حوزه تجارت الکترونیکی میگوید: «ورود به بازار آنلاین و استقبال از آن دیگر یک راهکار نیست بلکه تنها راه اجتنابناپذیر رسیدن به موفقیت است. بازار آنلاین محکوم به موفقیت است.» بنابراین، بایستی بر حضور فعال شرکتها در تجارت الکترونیک و بهرهگیری از فناوریهای نوین برای کاهش هزینه و افزایش بهرهوری تاکید کرد.
عضو هیئت مدیره فدراسیون مدیریت و مشاوران کسب و کار ایران یادآور شد که مدیریت هزینه باید با نگاه استراتژیک انجام شود و ادامه داد: گزارشهای جهانی، مثل مطالعات BCG نشان میدهد کاهش هزینهها همچنان اولویت اول بسیاری از مدیران است؛ اما مهم این است که صرفهجوییها صرف رشد شود. باید در کنار کنترل هزینههای غیرضرور، در حوزههایی مانند هوش مصنوعی و تحول دیجیتال سرمایهگذاری کرد تا علاوه بر بقای کوتاهمدت، رشد بلندمدت میسر شود. افزایش بهرهوری (از طریق بهبود فرآیندها و فناوری) و تبلیغات هوشمندانه در همین راستا اهمیت ویژه دارد.
محمدرضا انبیائی در پایان تاکید کرد که انجمن مدیریت کسبوکار ایران، وظیفه دارد به مدیران یادآوری کند «واکنش احساسی نباید جای سیاستگذاری علمی را بگیرد و باید متذکر شد که ترس طبیعی است اما تصمیمات اقتصادی باید بر پایه منطق و داده باشد. اگر بنگاهها با تدوین سناریو، تحلیل دقیق ریسکها و هماهنگی با نهادهای تخصصی عمل کنند، میتوان اقتصاد را از مسیر اضطراب دور کرده و به مسیر عقلانیت بازگرداند.
