نشانه‌های رکود در آمارهای صنعتی اسفندماه نمایان شد
اما آمار سالانه ۳۶ کالای منتخب گرچه از بهبود وضعیت بنگاه‌های تولیدکننده در مجموع سال ۹۹ حکایت دارد، اما تطبیق آن با ماه‌های قبل، از افت شدید تولید در اسفند۹۹ در مقایسه با بهمن‌ماه همان سال خبر می‌دهد. تصویری که در گزارش شامخ اسفندماه نیز تایید شد و کاهش آهنگ رشد بخش صنعت را در ماه‌های پیش رو هشدار داد. از مجموع ۳۶ کالای صنعتی گزارش شده از سوی وزارت صمت در اسفند۹۹، تنها ۱۱ کالا موفق شده‌اند افزایش تولید را در مقایسه با بهمن تجربه کنند. باقی کالاها اما نسبت به بهمن‌ماه با افت‌های بعضا شدیدی اسفند را به پایان رسانده‌اند.
این دو تصویر متناقض که آینه تمام‌نمای واحدهای تولید در سه بخش صنعت، معدن و پتروشیمی است، به خوبی عدم‌اطمینان‌های اقتصاد را که پیش روی بنگاه‌های تولیدی است نشان می‌دهد. «کمبود مواد اولیه» که هشدار آن در سه گزارش اخیر شامخ داده شده یکی از مهم‌ترین مواردی است که می‌تواند حیات تولید را تهدید کند. در عین حال مواردی نظیر سختی دسترسی به نقدینگی یا نااطمینانی ناشی از نوسانات ارز و عاقبت توافق هسته‌ای همگی در فراز و فرود انگیزه‌های بخش تولید کاملا تاثیرگذار است.
به‌طور کلی اگر نتایج تولید ۳۶کالای منتخب صنعتی را در اسفندماه۹۹ لحاظ کنیم و گزارش شامخ ماه دوازدهم را کنار آن قرار دهیم، نگرانی از بازگشت رکود به تولید را می‌توانیم مشاهده کنیم. از آنجا که شاخص مدیران خرید در اسفندماه۹۹ عددی کمتر از بهمن۹۹ را روایت کرد، وضعیت پیش روی صنعت در بهار باید با دقت بیشتری رصد شود. روایت مدیران صنعتی نشان می‌دهد وضعیت تولید در بهار۱۴۰۰ به چهار دلیل «تعطیلات نوروزی»، «تعطیلات کرونایی ۱۰روزه»، «وضعیت رکود ناشی از ماه مبارک رمضان» و «تداوم شیوع بیماری» احتمالا با رکود و نااطمینانی همراه است. موضوعی که لازم است برای ممانعت از تحقق آن و ورود صنعت به فاز رشد منفی، دستور کار سیاست‌گذار تغییر کند.
وضعیت ۲۵کالای صنعتی در سال۹۹
از بین ۲۵کالای منتخب بخش صنعت که وضعیت آنها در سال۹۹ گزارش شده، ۱۶کالا روند مثبتی را از نظر حجم تولید تجربه کرده‌اند. ۹کالا نیز در سال ۹۹نسبت به سال۹۸، در سطح تولید پایین‌تری به فعالیت پرداخته‌اند. بیشترین رشد در بین کالاهای صنعتی به الیاف اکریلیک با ۱۹۶ درصد مربوط است. پس از این کالای صنعتی، محصولات تجاری صنعت خودرو با بیش از ۵۶ درصد و تولید ماشین لباسشویی با حدود ۵۱درصد رشد روبه‌رو شده‌اند. کمباین نیز با ۴۱درصد رشد جزو محصولاتی است که بالاترین میزان رشد تیراژ را به ثبت رسانده است. به جز این موارد، کالاهای نظیر «خودروی سواری»، «نئوپان»، «کارتن»، «فیبر»، «وانت»، «لاستیک خودرو»، «روغن صنعتی و موتور تصفیه اول»، «تراکتور»، «پتروشیمی»، «دوده»، «نخ سیستم پنبه‌ای و ترکیبی الیاف صنعتی» و «انواع پاپوش و کفش» در زمره صنایع و بخش‌هایی هستند که کار خود را در سال۹۹ با رشد تولید به پایان برده‌اند.
اما در بین کالاهای ۲۵گانه صنعتی، سه محصول روغن نباتی با افت ۸/ ۱۲ درصدی، سموم دفع آفات نباتی با افت ۶/ ۱۲ درصدی و چرم با نزول ۸/ ۱۰ درصدی بدترین عملکرد را از خود به ثبت رسانده‌اند. در عین حال اقلامی نظیر «پودر شوینده»، « اتوبوس، مینی‌بوس و ون»، «کاغذ»، «نخ فیلامنت پلی استر»، «الیاف پلی استر» و « الکتروموتور» جزو کالاهای منتخبی هستند که کار خود را در سالی که گذشت با افت تولید به پایان رساندند.
وضعیت ۱۱کالای معدنی در سالی که گذشت
عمده کالاهای تولید شده در بخش صنایع معدنی وضعیت مناسبی را در سال ۹۹ تجربه کرده‌اند. ۹کالا از مجموع ۱۱ کالای صنعتی منتخب بخش معدن رشد تولید مناسبی را تجربه کرده‌اند و در عین حال دو کالا با کاهش تیراژ سال ۹۹ را به پایان رسانده‌اند. در واقع در حالی که ظروف چینی و آلومینا با نرخ‌های ۵/ ۳ و ۸/ ۱ درصدی کاهش تولید داشته‌اند، «ظروف شیشه‌ای»، «شیشه جام»، «کنسانتره زغال سنگ»، و «کاشی و سرامیک» با نرخ‌های نسبتا پایینی، موفق به ثبت رشد تولید در سال۹۹ شده‌اند. پنج کالای «شمش آلومینیوم خالص»، «کاتد مس»، «سیمان»، «فولاد خام» و «محصولات فولادی» هم با ارقامی به ترتیب معادل ۵/ ۵۵، ۵/ ۱۴، ۵/ ۱۲، ۳/ ۷ و ۲/ ۷ جزو صنایع معدنی با رشد تیراژ متوسط و بالا هستند که سال۹۹ را به سلامت گذرانده‌اند.
شاهد بزرگ تایید رشد صنعتی
رشد بخش عمده‌ای از کالاهای منتخب ۳۶گانه را می‌توان مهم‌ترین شاهد رشد صنعت در سال ۹۹ اعلام کرد. در این بین سه صنعت فولاد، سیمان و خودرو (اعم از سواری، تجاری، وانت، کمباین و …) تاثیر بالایی را بر رشد بخش صنعت در سال۹۹ گذاشته‌اند. تولید سیمان در کشور در سالی که گذشت با رشد ۵/ ۱۲ درصدی به ورای ۳/ ۶۹ میلیون تن رسید و رکورد زد. در عین حال فولاد خام از مرز ۳/ ۲۸ میلیون تن عبور کرد و رشدی ۳/ ۷ درصدی را به ثبت رساند. خودروسازان نیز در بخش سواری رسما از مرز ۹۰۰ هزار دستگاه عبور کرده و افزایشی ۱۹درصدی را در تیراژ خود تجربه کردند. البته احتمالا باید شگفتی‌ساز بزرگ سال را بخش لوازم خانگی کشور دانست که بنا بر اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال۹۹ بیش از ۱۵ میلیون دستگاه تولید داشته است. بازگشت صنعت کاشی و سرامیک کشور به رشد تولید و عبور صنعت پتروشیمی از مرز تولید ۶۰ میلیون تن از دیگر مواردی است که وضعیت مثبت بخش تولید را تایید می‌کند.
اسفند سوزان تولید
اگر کمی بدبین باشیم، باید درباره افول تولید در اسفندماه۹۹ و تداوم این روند در بهار ۱۴۰۰ به سیاست‌گذار صنعت نهیبی جدی بزنیم. در غلتیدن کالاهای منتخب صنعتی از وضعیت رونق چشمگیر در بهمن۹۹ به افول تولید در اسفند۹۹ موضوعی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. بررسی «دنیای‌اقتصاد» از روند تولید ۳۶ کالای منتخب صنعتی در فاصله فروردین تا اسفند ۹۹ نشان می‌دهد در اسفندماه۹۹ اغلب کالاهای منتخب با کاهش تولید نسبت به ماه قبل کار خود را ادامه داده‌اند. بررسی دقیق‌تر آمارها نشان می‌دهد از ۳۶کالای منتخب، ۲۱کالا نسبت به بهمن ۹۹ افت تولید داشته و ۱۱ کالا رشد تولید را تجربه کرده‌اند ضمن اینکه آمار چهار کالا نیز برای بهمن‌ماه مشخص نیست. روندی که اگر تداوم یابد، باید رکود تولید در بهار ۱۴۰۰ را قطعی دانست. برای فهم این وضعیت لازم است بدانیم شواهد موجود چه می‌گویند. به نظر می‌رسد برمبنای شواهد، رکود تولید در اسفند عموما ناشی از کمبود قطعات، مایحتاج و مواد اولیه تولید بوده ضمن اینکه نیاز به ماشین‌آلات تولید، دسترسی به اعتبارات بانکی، و رشد هزینه تولید بوده است. هرچند افزایش ظرفیت مصرفی در بازارهای خارجی نیز در گزارش شامخ مشاهده می‌شود.
